جبهه فرهنگی راه نور

13 توصیه روان‌شناسان به والدین برای تربیت کودک بدزبان

منصور بهرامی (روان‌شناس بالینی)
وقتی کودکان شروع به بدزبانی، تمسخر، پرخاش، استفاده از کلمات نامطلوب و گاه فحش دادن می‌کنند، ما به شکلی غمناک متوجه قدرت کودک در تقلید کلمات خوب و بد خودمان و اطرافیان می‌شویم. بدزبانی تنها از راه آموختن و مواجه شدن با آن به وجود می‌آید بنابراین باید موقعیت‌هایی را که طی آن ممکن است کودک این کلمات نامطلوب را بشنود، محدود کنید یعنی مواظب برنامه‌های تلویزیونی که کودک می‌بیند، دوستانی که با آن‌ها رفت و آمد دارید و طرز صحبت خود باشید تا بتوانید این کلمات را از مجموعه لغاتی که کودک به کار می‌برد حذف کنید. 13 توصیه زیر به شما کمک می‌کند در تربیت کودک خود تأثیرگذارتر و موفق‌تر باشید.
1. بدزبانی کودک را نادیده بگیرید:‌ اگر به‌طور اتفاقی کودکتان واژه ناشایستی را به کار برد، سعی کنید به بدزبانی اهانت‌بار او کم‌ترین توجهی نشان ندهید. وانمود کنید که آن را هرگز نشنیده‌اید، بنابراین هرگونه تأثیر آن را بر خودتان از بین برده و بازی او را به یک بازی یک نفره تبدیل کنید که اصلاً برای کودکان جالب نیست.
2. از خوش‌زبانی کودک تعریف و تمجید کنید: بگذارید کودک بداند چه نوع گفتاری را می‌پسندید. هر بار که بدزبانی نمی‌کند به این امر اشاره کنید. برای مثال بگویید «خوشم می‌آید وقتی سؤالی از تو می‌پرسم آرام جواب می‌دهی.» به او نشان دهید که کدام گفتار وی بدزبانی شمرده می‌شود.
3. خودتان هم بدزبانی نکنید: از آن‌جا که می‌دانید بدزبانی شیوه‌ای است که کودک برای اعمال کنترل بر شما به کار می‌گیرد، پس خودتان بدزبانی نکنید. او ممکن است به دنبال راه‌هایی باشد تا عمداً شما را عصبانی کند و با بدزبانی توجه شما را به خود جلب کند پس، ‌از شرکت در این بازی خودداری کنید.
4. بدزبانی را به کودک آموزش ندهید: پاسخ دادن به کودک در حالت عصبانیت، تنها به او می‌آموزد چگونه بدزبانی کند. هر چند دشوار است ولی وقتی با عصبانیت سر شما فریاد می‌کشد، شما متقابلاً این کار را انجام ندهید بلکه سعی کنید با احترام گذاشتن به کودک، احترام گذاشتن به دیگران را به او آموزش دهید. نسبت به کودک خود مؤدب باشید، گویی که او میهمان است.
5. با کودک همان گونه حرف بزنید که مایلید با شما حرف بزند: به کودک بیاموزید چگونه از بیانی که شما دوست دارید، استفاده کند. در بین صحبت‌ها از این کلمات استفاده کنید «ممنونم، لطفاً، متأسفم و ...» هم‌چنین به او بیاموزید تنها آن‌چه گفته می‌شود بدزبانی محسوب نمی‌شود بلکه گاهی لحن سخن گفتن هم ناخوشایند به نظر می‌رسد.
6. برای کودک توضیح دهید که بدزبانی یعنی‌چه: لازم است فکر کنید آیا کودک بدزبانی می‌کند یا فقط شیوه بیانش این‌گونه است؟ در این میان می‌توان مواردی از این دست را ذکر کرد: طعنه زدن، به کار بردن اسم کوچک برخی افراد، با فریاد پاسخ گفتن و سرپیچی گستاخانه، بدزبانی تلقی می‌شود ولی حالات امتناع ساده مانند «نمی‌خواهم که» غرغر کردن و پرسش‌هایی مانند «آیا باید» تنها اظهار عقیده محسوب می‌شوند نه بدزبانی.
7. بر گفتار دوستان، رسانه‌ها و خودتان نظارت کنید: توجه کنید که خودتان و اطرافیانتان چگونه صحبت می‌کنید. دقت کنید کودکان تا حد امکان کمتر سخنان ناخوشایند، نیش‌دار و یا دو پهلو بشنوند و یاد بگیرند.
8. به دلیل بدزبانی، کودک را تنبیه نکنید: تنبیه را برای موارد مهم و رفتارهای زیان‌باری بگذارید که برای خود کودک و دیگران آزاردهنده و خطرناک است. بدزبانی هم، در بدترین حالت، آزاردهنده است ولی هیچ تجربه‌ای در دست نیست که نشان دهد با تنبیه کردن به دلیل بی‌احترامی، ‌کودک مؤدب و محترم می‌شود. مجازات، تنها ترس را می‌آموزد نه احترام را.
9. لقب دادن را آموزش ندهید: گاه والدین به راحتی همان القاب تمسخرآمیزی را که کودک به زبان می‌آورد به سرش فریاد می‌کشند، برای مثال: «کودن! نمی‌دانی که نباید به کسی لقب بد داد». این کار به کودک اجازه می‌دهد تا همان کلماتی را که شما استفاده می‌کنید، به کار ببرد. خشم خود را کنترل کرده و به او توضیح دهید که چه‌طور و چرا این‌قدر عصبانی شده‌اید.
10. به دلیل لقب دادن،‌ کودک را تنبیه نکنید: اگر کودک را به دلیل لقب دادن مجازات کنید، هرگاه از او دور باشید از این واژه‌ها استفاده می‌کند. اعمال مجازات شدید برای درمان بدزبانی، به کودک می‌آموزد که چگونه کاری را پنهانی انجام دهد.
11. از به کار بردن القاب طنزآمیز و خودمانی پرهیز کنید: از صدا کردن کودک خود با القابی که گاه به دلیل احساس صمیمی بودن از آن‌ها استفاده می‌کنید ولی نمی‌خواهید او برای صدا کردن دیگران از آن‌ها استفاده کند، اجتناب کنید. به عنوان مثال گفتن کلمه وروجک یا شیطون می‌تواند به دلیل تقلید کودک از شما استفاده شود.
12. اجازه ندهید به کودک، القاب بد بدهند: راه‌های مطلوبی را به کودک پیشنهاد کنید تا زمانی که دیگران به او لقب می‌دهند، از طریق آن‌ها واکنش نشان دهد. برای مثال بگویید «وقتی دوستت با اسم بدی شما را صدا زد، به او بگو تا موقعی که اسم خودم را صدا نکنی با تو بازی نمی‌کنم و جواب تو را نمی‌دهم.»
13. اسامی بد و خوب را برای کودک مشخص کنید: به طور دقیق برای کودک توضیح دهید که از چه نام‌هایی نباید استفاده کند. تنها در این صورت می‌توانید از او انتظار داشته باشید که لقب‌های «مجاز» و «غیرمجاز» را بشناسد.*
* هفته‌نامه سلامت، ش192.