مشرب عرفانی شیخ نخودکی چه بود؟

(بسم الله الرحمن الرحیم)

طریقت خاص شیخ نخودکی در عرفان همان مسلک اهل بیت (ع) بود، وی شب‌های جمعه سراسر عمرش را با نوافل و نماز، احیاء می‌گرفت و در چند ماه سال دائم‌الروزه بود.

شیخ حسنعلی فرزند رجبعلی مقدادی اصفهانی مشهور به شیخ حسنعلی نخودکی اصفهانی در سال 1279 ق. در خانواده‌ای متدین و زاهد و اهل علم به دنیا آمد. به مناسبت سالروز درگذشت شیخ نخودکی (1361 ق) مروری بر بخشی از ویژگی‌های عرفانی و اخلاقی وی خواهیم داشت:

شیوه عرفانی حسنعلی اصفهانی نظیر روش امامان معصوم (ع) بود، وجودش سرشار از عشق به ولایت بود و هیچ گاه هم از مسیر ائمه (ع) هم جدا نشد. وی بیشتر زندگی‌اش را در نجف و پس از آن در کنار حرم شریف رضوی بود و تا آخر عمر هم ذکر علی از لبش نیافتاد، وی شرط وارد شدن به مباحث عرفانی و مکاشفات را آشنایی با اخبار ائمه (ع) می‌دانست.

زندگی او به زهد و کناره گیری از دنیا و مراقبه تام بر تهذیب نفس و ریاضت‌های مشروع و انواع عبادات و طاعات، احادیث اهل بیت (ع) می‌گذشت. شب‌های جمعه از هفت سالگی تا هنگام وفات با نوافق و نماز، احیا می‌گرفت. وی در جواب نامه یکی از سادات دزفول درباره روش عرفانی‌اش می‌نویسد: به همه بگویید که طریقه فلانی غیر از طریقی است که شنیده‌اید، همه بدانید که طریقه حقیر، طریقی است که تمام مطالب شرع را نهایت اهتمام است؛ خلاف باقی طرق که به مطالب شرعیه خیلی بی اعتنا هستند. در طریقه حقیر، خصوصا نماز خیلی مورد توجه است که هر چه زحمت و توجه است، به نماز معطوف دارید.»

زندگی نخودکی اصفهانی به زهد و کناره‌گیری از دنیا، تهذیب نفس، ریاضت، عبادات و طاعت خداوند و اهل بیت (ع) گذشت.

وی مدار و طریقت خود را شب زنده‌داری، لقمه حلال و توجه به نماز آن هم با حضور قلب می‌داند. وی بنابراین روح طریقت خود را توجه به نماز و معانی آن می‌داند و معتقد است که باید تأویلاتی در مباحث قبل خود عرض کند و آنقدر برخی کلمات ائمه (ع) را تکرار می‌کرد تا به حال بیهوشی می‌افتاد.

بنابراین شیخ حسنعلی اصفهانی تهذیب روح و روان را از دوران کودکی و با کمک پدرش آغاز کرد و در هر سحرگاه بیدار می‌شد و نماز، دعا و راز و نیاز می‌کرد در یازده سالگی نیز در خدمت حاجی محمدصادق تخت پولادی بود و از او دستور می‌گرفت. وی به پیروی از استادش به کوه‌های اطراف اصفهان برای ریاضت می‌رفت.

شیخ شب‌ها تا صبح بیدار بود و از پانزده سالگی هم هر سال مه رجب، شعبان، رمضان و ایام‌البیض هر ماه را روزه دار بود.

*ماجرای ملاقات نخودکی و سیدجعفر حسینی قزوینی

شیخ نخودکی در شهررضا با عارفی به نام سیدجعفر حسینی قزوینی» ملاقات کرد و با دیدن کرامات او شیفته‌اش شد. وی در آن ملاقات از باطن شیخ نخودکی خبر داد و گفت: چه اندازه روز است که غذا نخورده‌ای و روزه نگشوده ای، ولی باز هم در ریاضت ناقصی چرا که گرسنگی در چهره‌ات زود نمایان شده است درحالیکه هنوز چهل روز نشده‌ای!

شخص دیگری که در تفکر عرفانی شیخ نخودکی تأثیر داشت،‌ مرحوم حاجی سیدمرتضی کشمیری بود که در نجف با او آشنا شد و تحت تعلیمات او قرار گرفت. وی سال‌ها بعد در جوار حرم رضوی هم شیخ کشمیری را فراموش نکرد.

 

---

^*منابع:

^{- نشان از بی نشان‌ها، ج۱، علی مقدادی اصفهانی}

^{- مجله حوزه، سال اول، شماره 11}